Havuzdaki Yosunlarla Mücadele

HAVUZDAKİ YOSUNLARI AÇLIKTAN ÖLDÜRME BİLİMİ

 

Havuzdaki Yosunlarla mücadele için havuzların fosfattan arındırılması fikri bir süredir yaygınlık kazanıyor. Gayet basit bir yaklaşım söz konusu: Yosunların fosfat yediğini bildiğimizden, onları yiyecekten mahrum bırakıp açlıkla terbiye etmek. Bu mantık, havuzların yeşillenmesini önlemek üzere fosfatları temizleyen bir dizi ürünün ortaya çıkmasını sağladı. Bu yaklaşıma ilişkin dünya çapında pek çok makale yayınlandı ve bu savaş stratejisinin gayet iyi işlediğini öne süren savunucularla röportajlar yapıldı. Peki, bilimin bu konuda söyleyecek bir şeyi yok mu? Aslına bakarsanız epey var. Ar&Ge adına asla yeterince parası olmayan bir sektör için, yosunların üreme döngülerinin ve beslenme biçimlerinin oldukça ayrıntılı araştırıldığını söyleyebiliriz.

 

Tecrübeli bir biyokimyager ve BioLab’ın iş destek müdürü olan Karen Rigsby bu konuda bir araştırma yürüttü ve yosunlarla fosfatlar söz konusu olduğunda laboratuardan elde edilen ampirik kanıtların havuz suyu temizleme seçeneklerine daha iyi ışık tutması gerektiğini öne sürdü. Beyaz önlüklülerin önümüze getirdiği temel mesele tek hücreli yaratıkların beslenme alışkanlıklarına ilişkin. Evet, yosunlar fosfat yiyor ama büyük resim çok daha karmaşık. Aslına bakarsanız binlerce çeşit yosun mevcut ve fosfat beslenmesi konusunda hepsi birbirinden farklılık gösteriyor. Yani bir tür yosunun açlıktan ölmesine yol açacak fosfat seviyesi bir başka yosun türü için ideal beslenme kaynağı olabiliyor.

Dahası iş bu kadarla da bitmiyor. Her bir yosun türü için bir minimum (yetersiz), bir ideal (tam gereken) bir de maksimum (çok fazla) fosfat düzeyi söz konusu. Bir yosun türü için yeterli fosfat yoksa ya da çok fazla fosfat varsa büyümesi sınırlanıyor. Sadece ideal fosfat düzeyi yosunun yayılmasına olanak veriyor (tabii diğer tüm büyüme faktörlerinin gerektiği gibi olması, yani, -örneğin diğer besin maddelerinin varlığı ve dezenfektan kullanılmaması halinde).

Ancak hepsi kendi beslenme düzenine sahip pek çok yosun türünün varlığı durumunda biri için açlık sınırı olan fosfat seviyesi bir diğeri için ideal olurken, üçüncü bir tür içinse çok fazla olabiliyor.

Rigsby “Araştırma sonuçları 7.000 yosun türü için minimum ve maksimum fosfat düzeyleri 1 ppb ile 20.000 ppb arasında değişiklik gösterebilir” diyor ve ekliyor; “Bu nedenle, belli bir fosfor konsantrasyonunda bir grup yosun pek görülmezken, bir grup yeterince, bir diğer grupsa sınırlı miktarda olacaktır.”

Bu da şu soruyu gündeme getiriyor: Tüm yosunlar için yaşam koşullarını ortadan kaldıracak bir minimum fosfat seviyesi var mı?

Aslında yok. 100 ppb fosfat seviyesi genelde “normal” kabul ediliyor ve fosfat temizleyici aplikasyonlar fosfat seviyelerini 20 ppb’nin altına düşürmeye gayret ediyor (zorlu bir görev). Ancak Rigsby bu fosfat seviyelerinin bile ideal olduğu pek çok yosun türü olduğuna dikkat çekiyor. Bu da demek oluyor ki daha yeni temizlenmiş bir havuz bile bu tür yosunlar için bir ziyafet sofrası olabilir.

Aslına bakarsanız binlerce çeşit yosun mevcut ve fosfat beslenmesi konusunda hepsi birbirinden farklılık gösteriyor. Yani bir tür yosunun açlıktan ölmesine yol açacak fosfat seviyesi bir başka yosun türü için ideal beslenme kaynağı olabiliyor. Dahası iş bu kadarla da bitmiyor. Her bir yosun türü için bir minimum (yetersiz), bir ideal (tam gereken) bir de maksimum (çok fazla) fosfat düzeyi söz konusu. 

ŞİŞMAN YOSUNLAR

Fosfat yaklaşımıyla ilgili bir diğer sıkıntı da biyologların “lüks fosfor alımı” dedikleri hadise.

Rigby, “Bu, yosunların hücrelerinde fosfor depolama kabiliyetlerine verilen isim” diye açıklıyor bu fenomeni ve ekliyor “Bu da onların yetersiz fosfor seviyelerinde bile büyüyebilmesine olanak veriyor.”

Bu da şu demek oluyor; bir havuzu geçici olarak fosfattan temizleyip sonuçta bazı yosunları açlık sınırına getirseniz de, tıpkı yemek yemeyen bazı tombul insanlar gibi bu yosunlar da depolanmış fosfat yağlarından beslenerek bir süre yaşayabilirler.

Ayrıca bir yüzme havuzundaki biyo-kimyasal reaksiyonların muazzam karmaşıklığını da unutmamak gerek. Yosunların beslenme alışkanlıklarına baktığınızda bir dizi etmen görürsünüz ve “daha az fosfat, daha az yosun” gibi bir denklem aşırı basitleştirilmiş bir ifade olur.

Ya da Rigby’nin ifadesiyle, “Fosfor seviyesi ancak diğer etmenlerle bir araya geldiğinde sınırlayıcı olabilir. Diğer tüm etmenler (örn. azot) sınırlayıcıyken fosforun da sınırlayıcı olduğu durumda fosfor ilave etmek ya da çıkarmak yosun artışını yukarıda tartışıldığı biçimde etkileyebilir. Ancak başka bir etmen devreye girdiğinde (ve havuz suyunda böyle pek çok etmen mevcuttur) yosun artışı fosfordan etkilenmeksizin devam edebilir.”

KLOR İHTİYACI

Yosun öğünlerine dair tartışma bir yana dursun; bir havuzdaki fosfat fazlasının klor ihtiyacını da artıracağı ve klor tortusu oluşturamadığınızda karşılaşacağınız tüm problemlere de neden olacağı yönünde bir genel kanı da mevcut.

Rigsby bu iddiaya şiddetle karşı çıkıyor. “Fosfatın klor ihtiyacıyla olan ilişkisine baktığımızda ortada sadece basit bir kimya söz konusudur. Fosfat molekülünde mevcut fosforun oksitlenme durumuna bakarak reaksiyona girmeyeceğini anlayabilirsiniz. Bu herhangi bir kimya ders kitabında bile geçer.”

“Eğer tepkime gerçekleşirse,” diye ekliyor Rigsby, “Havuzu şoklayarak fosfatı temizleyebilirsiniz.”

HAVUZDAKİ KANITI

Bir bahçe havuzundaki yosun/fosfat etkileşiminin mutlak fiziksel gerçekliği (herhangi bir fiziksel gerçeklik gibi) bizim bilgimizin sınırlarını aşar; mevcut araştırmaları ve kendi gözlemlerimizi ve tecrübelerimizi temel alarak bunların rehberliğinde bir sonuca ulaşmamız gerekir.

Bahçe havuzlarında yukarıdaki laboratuar sonuçlarından tutun da fosfat uygulamalarının etkililiğine varana dek bir dizi bilimsel model rol oynar. Örneğin bazı fosfat arıtma uygulamaları en zararlı yosun türleri için fosfat seviyelerini yetersiz düzeye indirebilir.

Yosun ve fosfat tüketimini inceleyen araştırmanın ışığında Rigsby fosfat temizleyicilerin bazı hallerde faydalı olabileceğini de belirtiyor: “Bir kimyasal rejime ilaveten fosfat temizleyici uygulamakta bence hiçbir sakınca yok,” diyor. “Aslında pek çok fosfat temizleyici ürün filtreler için mükemmel temizleyiciler ve suyun temizlenmesine de katkıları olur. Ancak yosun önleyicinin yerine bir fosfat temizleyici kullanmayı önermem.”

Havuzlar ve yosunlar konusunda süregiden tartışma içerisinde bu makalede öne sürülen fikirler yalnızca kontrollü laboratuar koşullarında yosunlar üzerine çalışan biyokimyacıların görüşleridir. Son tahlilde, son söz müşteriye ve havuz bakım teknisyenine aittir. Eğer fosfat temizleyici uygulamasıyla havuzlar daha temiz ve müşteriler daha memnun oluyorsa, fosfat temizleme uygulamaları devam edecektir. Nihai kanıtın bulunacağı yer de, tabii ki havuzlardır.

 

[one_half]

[/one_half]

[one_half_last]

Yosun öğünlerine dair tartışma bir yana dursun; bir havuzdaki fosfat fazlasının klor ihtiyacını da artıracağı ve klor tortusu oluşturamadığınızda karşılaşacağınız tüm problemlere de neden olacağı yönünde bir genel kanı da mevcut. Rigsby bu iddiaya şiddetle karşı çıkıyor. “Fosfatın klor ihtiyacıyla olan ilişkisine baktığımızda ortada sadece basit bir kimya söz konusudur…”

[/one_half_last]

Bu makaleyi destekleyen referanslar:
1. Gündelik Hayatta Fosfor Kimyası, Arthur D.F. Troy (8. Bölüm)
2. Fosfatların Biyomineralojisi ve Fizyolojik Mineralleşme, Alglerin Fosforla Beslenmesi başlıklı 26. Bölüm, Joseph C. O’Kelley
3. Fosfor ve Bileşimleri, Van Waze