Kış Sebzeleri

KIŞ SEBZELERİ BAHÇENİZE HAYAT VERSİN

Soğuk havalarda, hatta Ocak ve Şubat aylarında bile toprakla ilişkinizi kesmenize, bahçenize küsmenize gerek yok. Kış sebzeleri çeşitlilikleri ve verimlilikleri ile sizi şaşırtabilirler. Ekim-dikimleri de, yetişmeleri de yaz sebzelerine kıyasla daha kolaydır. Örneğin patatesi ve soğanı toprağın bir karış altına gömün gitsin. Ne kadar hızlı çoğaldıklarına inanamayacaksınız. Unutmadan, aklınızda olsun, hiçbir bitki donda dikilmez ve sulanmaz.

Kışın ekimini yapabileceğiniz sebzeler hiç de az değil; bezelye, brokoli, dereotu, havuç, ıspanak, kara lahana,  karnabahar, kereviz, lahana, marul-kıvırcık, maydanoz, pancar, patates, pazı, pırasa, roka, tere, turp ve yeşil soğan bahçenizde kolaylıkla yetiştirebileceğiniz sebzeler arasında. Üstelik her biri birbirinden faydalı.

Brokoli: Vitamin ve mineral deposu olan brokoli, kalsiyum açısından zengin, lif oranı yüksek, C vitamini deposu olup, kansere karşı koruyucu etkisi yüksek bir sebzedir.

Kereviz: Antioksidan olup, sindirim sistemini rahatlatıcı bir etkiye sahiptir. Kerevize özel kokusunu veren fitalid adlı madde, kandaki stres hormonunu azaltır, böylece hem damarların gevşemesini sağlar, hem de kolesterolü düşürür.

Lahana: En iyi toksin atıcılardan birisi olan beyaz lahana, içerdiği antioksidanlar sayesinde bağırsak kanserine karşı koruyucu bir özelliğe sahiptir. Düşük kalorili, A, B ve C vitaminleri açısından zengin, bol posa içeren lahananın ayrıca tohumları da idrar söktürmeye yardımcı olur.

Karnabahar: Karnabahar hem enfeksiyonlara karşı etkin, hem de antibakteriyel birçok madde içerir. Özellikle kronikleşmiş idrar yolları enfeksiyonlarında bilinen en iyi sebzedir. İçerdiği bol miktardaki fosfor, osteoporozu önleyici ve kemik oluşumunu destekleyici bir etkiye sahiptir.

Pırasa: Potasyum, kalsiyum, demir ve fosfor bakımından oldukça zengin olan pırasa, C, B1, B2 ve A vitamini içeriği yüksek bir sebzedir. Böbrek taşlarının oluşumunu engelleyici maddelere sahip olan pırasa, içerdiği posa sayesinde kabızlıkta da kullanılır.

Ispanak: A ve C vitaminleri açısından zengin olan ıspanak, çok değerli bir besindir. Mide, karaciğer ve pankreas salgılarını uyarır. Ispanakta demir dışında, magnezyum, fosfor, iyot, potasyum ve sodyum bulunur.

Havuç: A vitaminin ön maddesi olan karotenleri içerir. Bu maddelerin aktif hale geçmesi için, havuç salatasının mutlaka zeytinyağı ile tüketilmesi gerekir.

SARIMSAĞINIZI DA KENDİNİZ YETİŞTİRİN

Sarımsakta tohum sarımsağın dişleridir. 10 ila 15 dişli bir sarımsak ideal tohum (diş) sayısıdır. Bir yıllık, en fazla iki yıllık sarımsak kullanılabilir. Çimlenme süresince toprağınız nemli olsun. Çimlenme döneminde en düşük sıcaklık 4 derece olmalı. Çimlenme süresi 2 haftadır. Kasım, şubat ve nisan (ikliminize uygun olanı siz seçin) aylarında ekebilirsiniz. Diktiğiniz bitki eksi dereceleri görmemeli.

Sarımsak her yerde yetişir, en iyi denizden biraz içerdeki bölgelerde yetişir.

[one_half]

[/one_half]

[one_half_last]

[/one_half_last]

ÇİMLENME NE DEMEK?

Daha önce sebze yetiştirmemiş olanlar için yeni bir kavram olabilir. Çimlenme, tohumda bulunan embriyonun uygun şartlar bulunca gelişerek ana bitkiye benzer bitkiyi vermek üzere tohumdan çıkarak serbest hale geçmesine denir.

Çimlenme olayı, tohumda büyümenin başlaması ve yedek besin maddelerinin embriyo büyümesinde kullanılmak üzere hareketli hale geçmesi olaylarını içine alan birçok karışık biyokimyasal ve fizyolojik değişiklikler serisinden ibarettir.

Çimlenme sırasında meydana gelen bu olaylar serisinin başında, suyun tohum tarafından emilmesi gelir. Tohum  kabuğu yumuşadıkça ve protoplazma sulandıkça, çoklukla tohum şişer ve bazen kabuğu çatlatır. Suyun alınmasını, enzim faaliyetinin ve oksijen alımıyla ölçülen solunumun artışı izler. Bu faaliyetlerden sonra hücreler büyür ve kökçük tohum kabuğundan çıkar.

HAVUÇ HER ZAMAN EKİLEBİLİR

Yaklaşık 600 tohum 1 gram gelir. Tohumlarınız en az 3 yıl çimlenme özelligi taşır. Tohumlarda dinlenme, soğuk katlama vb. hiçbir şey gerekmez.

Dikim ve çimlenme için ideal ısı 15 ila 25 derece arası, bilhassa da 20 derecedir. Ilıman iklimlerde tüm kış ekilebilir. Sıcaklık azaldıkça renk açılır. Gevşek toprakları sever, ekeceğiniz yere dere kumu ya da mil (ince) kum  karıştırabilirsiniz. İsterseniz mil kuma tohumu karıştırıp olabildiğince seyrek serperek de ekebilirsiniz. Üstüne tırmık çekip 2 cm kadar toprak altında kalmasını sağlayın, sprey sulama ile sulayın. Ekim tamamlanmıştır. Çimlenmeden sonra çok yakın olanları sökün, aralarında 5 cm boşluk kalsın.

PIRASA YETİŞTİRMEK

Tohumlar normal şartlarda 12-15 günde çimlenirler. Çimlenme 10-35 °C’de olur. Serin iklim sebzesidir. Aşırı sıcaklar ve kuraklığı sevmez bu durumda verim ve kalite düşer. Optimum gelişme sıcaklığı 15-20 °C’dir. Kışlık veya yazlık pırasa çeşidi oluşuna göre düşük sıcaklıkların tedrici şekilde oluşmasına bağlı olarak -18 °C’ye kadar dayanan kışlık çeşitler vardır. Pırasalar uzun gün bitkisidir.

İki farklı üretim şekli vardır.
Doğrudan tohum ekimi ile üretim: Pırasalar doğrudan tohum ekimi yoluyla üretilebilirse de üretimi çok büyük ölçüde önce tavalarda fidelerinin üretimi, daha sonra bu fidelerin esas yerlerine dikilmesi suretiyle yapılmaktadır. Ekimden 10-15 gün sonra bitkiler toprak üstünde görülürler. Çimlenme tamamlandıktan sonra sık olan yerlere sıra üzerinde 12-15 cm’de bir bitki kalacak şekilde seyreltme yapılır.

Fide ile üretim: Fide ile üretim için önce ihtiyaç olan kadar fidenin zamanında dikime hazır olacak şekilde yetiştirilmesi gerekir. Dikim tarihi esas alınarak bundan 50-70 gün önce tohum ekilerek fide hazırlanır. Bir kez çapalanır, kökler doldurulur. Kışlık sebzeler grubunda yer alan pırasa iki yıllık bir sebzedir. Birinci yıl yenilen uzun yapraklı gövde oluşur, ikinci yıl çiçek açar ve tohum bağlar.

Fideyle üretimde can suyundan sonra 2 haftada bir sulama yapılır. Fide ile üretim için önce ihtiyaç olan kadar fidenin zamanında dikime hazır olacak şekilde yetiştirilmesi gerekir. Tohum ekiminden fidelerin dikim büyüklüğüne gelmelerine kadar (6-8 mm kesit kazandıkları zaman) kadar fide yetiştirme şartları ve yetiştirme sıklığına bağlı olarak 50-70 gün zaman ister. Dikim tarihi esas alınarak bundan 50-70 gün önce ekim yapılır. Oldukça hızlı yetişir.