Havuzların inşasında tesisat aşamasından itibaren dikkat edilmesi gereken kurallar ve standartlar var. Standartlara uyulmadan yapılan havuzları hiçbir kimyasal veya dezenfeksiyon sistemi temizleyemez. Tesisatı doğru ve standartlara uygun olarak inşa edilen havuzlarda bile hijyen sağlamak için uyulması gereken kurallar bulunuyor. Kimyasal kullanımı mutlaka bilinçli olmalı, aksi taktirde havuzlar ölümcül dahi olabilir. Konuyla ilgili olarak Artes Havuzculuk’tan Üzeyir Uludağ ile görüştük.
Havuzlar yapılırken tesisat aşamasından itibaren dikkat edilmesi gereken kurallar ve standartlar nelerdir?
Genel kullanıma açık yüzme havuzlarından söz edecek olursak, öncelikle tasarım kriterlerinin belirlenmesi gerekir. Bunun için de havuzun kullanım amacının (spor, eğlence, dinlenme, terapi, atraksiyon havuzu gibi); havuzdan faydalanacak yaklaşık insan sayısının; kullanım amacına ve faydalanacak insan sayısına göre havuz boyutlarının; havuz filtrasyon tesisatı kombinasyonlarının, yüzey temizleme ve besleme yöntemlerinin ve yardımcı mekanların boyutlarının (makina dairesi, denge tankı, depo, kimyasal deposu, soyunma dolapları, duş, tuvalet gibi) saptanması gerekir. Havuzun kullanım amacına bağlı olarak doktor, ilk yardım ve antrenör için mekan eklemek de göz önünde bulundurulmalıdır.
Bu saptamaların ardından havuzun yapılacağı yerin belirlenmesine geliyor sıra. Eğer kişisel değil de kamusal kullanım için yapılıyorsa havuz, kent merkezine yakın ve ulaşımı kolay bir lokasyonda bulunmalıdır. Havuz inşaatının yapılacağı arsanın zemin etüdü yaptırılmalıdır; bu, inşaat maliyetlerini gözetmek açısından da önemlidir. Havuz inşaatının yapılacağı arsanın, sanayi bölgelerine yakın olmaması gerekir. Havuzun açık olması halinde, havuz yapılacak arsanın, yerleşimin yoğun olmadığı ve güneşten en fazla yararlanılabilecek bir konumda bulunması uygun olur.
Bunlar da belirlendikten sonra, havuzun yapılacağı ülkenin standartlarını kontrol etmek gerekir. Havuz inşaat yapımına ilişkin pek çok teknik konuda belirlenmiş standartlar bulunuyor her ülkede. Mimari, statik, mekanik, tesisat, filtrasyon, dezenfeksiyon ve elektrik projelerinin her birinin, belirlenen kriter ve standartlara uygun olarak, konusunda uzman mimar ve mühendislik proje bürolarına aktarılması en doğru yaklaşımdır. Projelerin yapımında havuz ekipmanlarının belirlenmesi, ilgili standartlara ve havuzun kullanım amacına uygun olmalıdır.
Son olarak; yapılan projelere ve standartlara uygun olarak şartnameler belirlenir, malzeme keşifleri yapılarak ihale dosyası hazırlanır. Ülkemizde havuz inşaatının ilgili TSE-EN standartlarına uygun olarak yapılması zorunludur. Havuz filtrasyon, dezenfeksiyon, elektrik tesisatı ve spor amaçlı yüzme havuzları için, FINA normları, TSE 11899, UHE 1 ve UHE 2, DIN–EN standartlarının uygulanması zorunludur.
Bu standartlar nasıl ve neye göre belirleniyor peki, dünya çapında geçerliliği olan uygulamalar mı bunlar?
Genel olarak standartlar; insan yaşamını kolaylaştırmayı amaçlar, sağlık ve güvenlik konularında sağlanması gereken asgari teknik yapım koşullarını belirler; gelişen teknoloji ve yaşam koşullarına bağlı olarak da belli sürelerde yenilenirler. Gelişmiş her ülkenin ulusal standartları olmakla birlikte, küreselleşen dünyada standartların ortaklaşması sağlanmaya çalışılmaktadır. AB ülkelerinde ortak standartlara uymak zorunludur. Ancak demokrasisi gelişmemiş, denetim ve kontrol mekanizmaları oluşmamış ülkelerde, toplumsal yaşamda ve teknik uygulamalarda standartlara uygun yaşamak ve teknik uygulama yapmak her zaman zor olmaktadır.
Ülkemize, yüzme havuzları ile ilgili geçerli olan TSE 11899, UHE 1, UHE 2 standartları var, ancak AB ilişkilerimizden dolayı ilgili AB-En standartları da ülkemizde geçerli. Örneğin 2013‘te yenilenen DIN 19963 standartları ülkemiz tarfından kabul edilmiş olup geçerli ve zorunludur. AB dışındaki ülkeler kendi standartlarını zorunlu kılmakta veya ABD, AB, BS standartlarını kabul ederek şartnamelerinde belirtmektedirler.
Bu standartlar herhangi bir merci tarafından kontrol ediliyor mu ülkemizde?
Sözünü ettiğimiz standartların uygulanması zorunlu zaten. Bazı yatırımcı devlet kurumları ve yerel yönetimler havuz ihale şartnamelerinde yukarıda sözünü ettiğimiz standartlara uygun iş yapılmasını zorunlu kılarlar, ancak daha başlangıçta, proje yapım aşamasında, projelerin denetim ve kontrol yetkisi torba yasayla TMMOB’dan alındığı için, proje denetimi yapılamamaktadır. Özel sektör yatırımlarında da benzer bir durum olmakla birlikte bazı firmalar kendi bünyelerinde oluşturdukları teknik kadro ile sürdürüyorlar denetimi. Standartlara uygun davranmak, modern ve çağdaş bir uygulamadır, bunu gereği gibi yapabilmek için demokrasinin uygulandığı, demokratik yasaların ve uygulamaların tavizsiz hayata geçirildiği, hukukun üstünlüğünün vazgeçilmez olduğu, insan haklarının yasalarla garanti altına alındığı devlet yapılarına ihtiyaç var. Ayrıca standartlara uygun davranmak ve ona göre denetim, kontrol mekanizmaları oluşturmak, insana bakış açısının göstergesidir. Ülkemize baktığımızda eksikliklerin çok fazla olduğunu görmekteyiz, bu doğrultuda standartlara uygun havuz yapımı ve işletmesinin kontrol edilmediğini söyleyebiliriz.
Genel kullanıma açık yüzme havuzlarında havuzun konumu ne olursa olsun, havuz ve eklentilerinin (denge, tankı makine dairesi) ve yüzücülerin kullandığı tüm mahallerin sağlık, güvenlik kurallarına uygun tesis edilmesi,
sonrasında da sürekliliğinin sağlanması zorunludur.
Kimyasal kullanımı üzerinde duracak olursak, neler söylemek istersiniz?
Havuz kimyasallarının imalatı, paketlenmesi, ambalajlanması ve içeriği Sağlık Bakanlığı’nın 2007’de yürürlüğe koyduğu yönetmenliklere bağlı olarak belirleniyor ve bu yönetmeliklere uygun olarak da denetlenmesi gerekiyor. Havuzlarda kullanılacak kimyasal ve denfektanların, yönetmeliğe bağlı olarak Sağlık Bakanlığı’ndan izin alması gerekiyor, ayrıca havuz kimyasalı ve dezenfektanlarını uygulayan operatörün de eğitimden geçerek sertifikalı olması gerekiyor. Bu alandaki sorunları iki başlık altında toplayabiliriz:
1-Havuz kimyasallarının imalatı-ithalatı ve denetimi
Bu alanlarda yönetmelik ve zorunluluk olmasına rağmen birçok firma ve Sağlık Bakanlığı yönetmeliklere uymuyor, imalat ve ithalat aşamasında firmalara yeterlilik verilirken koşullara uygunluk ihmal ediliyor veya bazı firmalara iltimas geçiliyor. Yeterlilik alan bazı firmalar etiket ticareti yaparak, etkisiz içeriği olan kimyasal ve dezenfektanların kontrolsüz olarak piyasaya çıkmasına neden oluyorlar. Sağlık Bakanlığı imalat, ithalat, dağıtım ve tüketim noktalarında denetim yapmadığı/yapamadığı için pazarı kontrol edemiyor. Tüm bu olumsuzluklar haksız rekabete neden olmakla birlikte insan sağlığını da tehdit ediyor.
2-Havuz operatör eğitimi:
Sağlık bakanlığı yönetmeliklerinde, havuzun kimyasal ve dezenfektanlarının uygulamasını yapan operatörlerin eğitimden geçirilerek sertifikalı olması zorunlu hale getirilmiştir. Ancak eğitim verecek kurumların belirlenmesi ve şu anda yapılan eğitim uygulamaları, işin tekniğine ve kurallarına uygun yapılmamaktadır. Yönetmeliğe göre eğitimi Halk Eğitim Merkezleri veya Halk Eğitim Merkezleri ile protokol yaparak ilgili Meslek Odaları yapabilmektedir. Yaygın olarak yapılan uygulamalarda ise Halk Eğitim Merkezleri, eğitimleri, çoğu zaman konusunda uzman olmayan teknik elamanlarla veya bölgesinde bulunan havuz firmalarının sponsorluğunda yapmaktadır. Eğitim içeriğine, süresine ve eğitici yeterliliğe uygun olmayan bu programlar sektörümüzün ihtiyacını karşılamaktan uzaktır. Eğitimin; yine Milli Eğitim Bakanlığı’nın kontrolünde sektör dernekleri tarafından doğrudan verilmesi daha uygun olur. Operatör eğitimini UHE’nin (Ulusal Havuz Enstitüsü Derneği) yapmasının doğru olduğunu düşünüyorum. 1995 yılında kurulan UHE, ülkemizde ilk kez standart oluşturmuş, TSE 11899‘un hazırlanmasını sağlamış, bu konuda yayınlar çıkartmış, ülkemizde ilk kez eğitim programı hazırlayarak eğitim vermiş bir dernektir. UHE’nin eğitimleri; sektörde uzman olan ve fiilen havuz alanında çalışa makina, inşaat, kimya ve elektrik mühendisleri tarafından yapılmaktaydı. Süre ve içerik Milli Eğitim koşullarına uygun olmakla birlikte, sınav yapılarak, başarılı olanlara sertifika veriliyordu.
YÜZME HAVUZLARINDA HİJYEN SAĞLANMASI
Hijyen genel anlamda “sağlık bilgisi, sağlık koruma” olarak adlandırılır. İnsanlar günlük yaşamında bulunduğu her aktivitede sağlığını korumak için kendine göre önlemler alır ve uygulamaya çalışır. Sanayinin gelişimi sonucu, endüstri toplumu bilgi çağı toplumu olarak adlandırılan bugünkü yaşam düzeyimizde, insanlar birçok aktivitesini toplu olarak yapmak zorundadır (yemek yenilen restoranlarda, okullarda, hastanelerde, spor salonlarında, iş merkezlerinde insanlar zorunlu olarak bir arada olmaktadır). Toplu yaşamın gerçekleştiği ortamlarda, insanlar birbirinden, ortamdan, ortak kullanılan alanlardan veya eşyalardan, bulaşan mikroorganizmalardan ve virüslerden etkilenerek sağlıklarını kaybetmekte, tedavi olabilmek için de ciddi kaynaklar tüketilmektedir. İnsanların sağlığını koruyarak toplu aktivite yapabilmesi için; işletmeler, yerel yönetimler bu tür yerlerde kurallar oluşturarak bunlara uyulmasını zorunlu tutmuşlardır. Bu kuralları bazı işletmeler hijyen kuralları başlığı altında yönetmelik haline getirmiştir.
Yüzme havuzlarında havuz suyunun temizliği veya kirliliği su içindeki yabancı maddelerin miktarına bağlıdır. Havuza girenlerden ve çevreden gelen mikroorganizmalar; havuz suyuna katılan oksitleyici dezenfeksiyon maddeleri tarafından yok edilir. Dezenfektan ve yosun öldürücüler en geç 30 saniyede koli basili ve mikroorganizmaları yok etmelidirler. Havuza giren insanlardan ve çevreden gelen (toz ve diğer kirler) ve suda asılı (kolloidal) vaziyette bulunan mikroorganizmalar ve organik esaslı kirleticiler su hazırlama tesisatı yolu ile sudan uzaklaştırılırlar. Su hazırlama tesisinde; topaklama (çökeltme), filitrasyon ve oksidasyon + dezenfeksiyon işlemlerinin kombinasyonlarına ihtiyaç vardır.
Havuz suyu dezenfeksiyon maddeleri minimum konsantrasyonda olmalıdır. Dezenfeksiyon için sadece TS 11899 standartlarında belirtilen kimyasallar kullanılabilir. Su hazırlık tesisinde sistemden uzaklaştırılamayan maddelerin konsantrasyonu, sisteme su ilave edilerek istenen sınırlar içinde tutulur. Su hazırlık tesisinin ve dezenfeksiyonun etkililiği, tesiste kullanılacak ekipmanların TS 11899 standartlarına uygun seçilmesine, havuz içindeki su dağılım sisteminin hidrolik kurallara uygun yerleştirilmesine, işletmenin standartlara uygun yapılmasına bağlıdır. Havuz suyu sirkülasyonu ve su hidroliği havuz içindeki suyun parametrelerinin her yerde aynı olmasını düzenleyebilmeli, kirliliğin en kısa yoldan havuz suyundan uzaklaştırılmasını sağlayabilmelidir.
Bir cevap yazın