Havuz operatörü mesleği

[one_half]

[/one_half]

[one_half_last]

Artes Havuzculuk ve Tesisleri San. Tic. Ltd. Şti.-İstanbul Yüzme havuzlarının standartlara uygun işletmesinin yapılması için, “Havuz Operatörü” mesleğinin tanımlanması ve eğitimi: Üzeyir Uludağ (Makine Mühendisi)

[/one_half_last]

ÖZET

Yüzme havuzları günlük yaşamımızın bir parçası haline gelmiştir. İnsan sağlığını yakından ilgilendiren havuzlarda standartlara uygun projelendirme, yapım ve havuz işletmesi önem arz etmekle birlikte, ağırlıkla mekanik ekipmanların ve cihazların bulunduğu havuz filitrasyon tesisatının işletme ve bakımını yapacak ‘’HAVUZ OPERATÖRÜ’’ mesleği ön plana çıkmaktadır. Bu makalede havuzlar, havuz ekipmanları ve işletmesi hakkında genel bilgiler vererek ‘’HAVUZ OPERATÖRÜ’’meslek tanımını yapmaya çalışacağım.

1-YÜZME HAVUZLARININ YAŞAMIMIZDAKİ YERİ

Havuzlar son yıllarda her kesimden insanın günlük yaşamına girmiş durumdadır. Turizm yatırımlarının yaygınlaşması, inşaat sektörünün konforlu konut yatırımlarına yönelmesi, merkezi hükümetin ve belediyelerin, özel okulların halk sağlığı ve yüzme sporu aktivitelerine verdiği önemle birlikte yatırımlarının artması, hemen her bölgede açık kapalı yüzme havuzlarının yaygınlaşmasına neden olmuştur. Özellikle sağlık turizmine yapılan yatırımlar ve teşvikler ülkemizin her bölgesinde SPA merkezlerinin ve sağlık otellerinin artmasına neden olmuştur.
Şehir meydanlarında ve iş merkezleri önündeki bulvarlarda yapılan görsel efektli süs havuzları yapımı da kentlerde yaygınlaşmıştır. Yüzme aktivitelerinin çeşitlenmesi (Aqua parklar, sörf havuzları, dalga, terapi, yansıma havuzları) ve havuzların kullanımının yaygınlaşması sektörde büyüme yaratmakla birlikte, havuzların standartlara uygun yapılıp işletilmesi, hijyen koşullarının sürekliliğinin sağlanması ön plana çıkmıştır.
Havuzların standartlara uygun yapılması ve işletmenin hijyenin sürekliliğinin sağlanması, havuzcu firmaların, yatırımcının ve havuz işletmesinin ticari, teknik anlayışına bırakmadan her aşamada denetlenip kontrol edilmesi gerekli ve zorunludur.

2-YÜZME HAVUZU ÇEŞİTLERİ

Yüzme havuzlarını iki ana başlıkta değerlendirebiliriz:
Özel Havuzlar: Bir aile ve yakınlarının kullandığı açık ve kapalı havuzlar.
Genel Kullanıma Açık Havuzlar: Birden fazla insanın bir arada yüzdüğü kapalı ve açık yüzme havuzlarıdır. (TS 11899 Standartları kapsamına girer) Bu makalede değindiğimiz tüm konu başlıkları genel kullanıma açık yüzme havuzları ile doğrudan ilişkilidir. Özel havuzların dışındaki tüm havuzlar ve özel amaçlı havuzların hepsi genel kullanıma açık havuzlar olarak değerlendirilir.

3-HAVUZ EKİPMANLARI

Havuz ekipmanlarını, kompleks bir tesiste, standartlara uygun olması gereken ekipmanlar düşünülerek belirledik, amacımız; komplekste bulunması gerekli ekipmanları tanıtırken, bunların işletme ve bakımını yapacak “HAVUZ OPERATÖRÜ” nün yapması gereken işleri de tanımlamaktır. Kompleksimizde bir adet 25.00×50.00 mt olimpik yüzme havuzu, 25.00X25 mt boyutlarında derinliği 6.00 mt olan atlama havuzu, 100 m2 kaydırak havuzu bulunmaktadır.
3.1-Kum Fitresi: Kum yüksekliği 1,20 mt olan havuzların ihtiyacına göre çap ve sayıları belirlenmiş kum filtreleri, havuz işletmelerinin kalbidir. Havuzun büyüklüğüne, giren insan sayısına, açık ve kapalı olmasına göre günde en az bir kere manuel olarak ters yıkama yapılması gerekir.
3.2-Havuz Sirkülasyon Pompası: Havuzların büyüklüğüne ve kullanılan suya bağlı olarak termoplastik, bronz ve pik gövdeli, ön filtreli olarak imal edilen pompalar, günlük ve aylık kontrol ve bakımının yapılması gereken elektro mekanik bir ekipmandır.
3.3-Otomatik Dezenfeksiyon Ünitesi: Ph, Klor (ppm), redox ünitelerinden oluşan sistem elektrot ve hazneleri ile bir bütündür. Elektrotların belli aralıklar temizlenip kalibrasyonunun yapılması gerekir.
3.4-Dozaj Pompası: Ph, klor, flokulasyon için kullanılan dozaj pompalarında, emiş ve basma noktaları günlük ve periyodik olarak bakımının yapılması gerekmektedir.
3.5-Kompresör: Atlama havuzunda, yarışmacıların atlayacağı yeri görmesi için hava köpüğü yaratan kompresör, elektromekanik bir araçtır. Periyodik bakımlarının ve günlük bakımının yapılması gerekir.
3.6-Blower: Masaj ve ters yıkama amaçlı kullanılan blowerin günlük açma kapama işlemi ve periyodik bakımının yapılması gerekir.
3.7-Plakalı Eşanjör: Primer ve sekonder devrenin, otomasyonu günlük izlenmesi gerekir.
3.8-Vakum Hattı ve Süpürme işlemi: Havuzun açık veya kapalı olması konumu, yüzücü sayısı gibi unsurlara bağlı olarak her gün veya belli periyotlarla süpürme işleridir.
3.9-Elektrik Panosu
3.10-Kimyasal Karıştırıcılar
3.11-Drenaj Pompası
3.12-PVC Borular ve Fitings: İşletme sırasında doğacak basınç farklılıkları ve darbeler sonucu oluşacak su kaçaklarının anında tamir edilmesi, arızanın giderilmesi işletmenin sürekliliğinin sağlanması gerekir.
3.13-Ozon Sistemi: Sistemde bulunan; ozon jeneratörü, kompresör, berhava ünitesi, ventüri ve pompaların günlük ve periyodik kontrol ve bakımlarıdır.
3.14-Vana ve Çalparalar
3.15-Kaydıraklar ve Kaydırak Pompaları

4-HAVUZ OPERATÖR’Ü MESLEĞİNİN TANIMI

Havuz çeşitleri, havuzların günlük yaşamımızdaki yeri, havuz ekipmanları, günlük, aylık bakım periyotları bilgilendirmeleri doğrultusunda havuz operatörü tanımının aşağıdaki gibi yapılmasını öneriyorum;
4.1-Havuz Operatörü: Havuzdan faydalanacak insanların; sağlık koşullarına ve hijyen koşullarına uygun, güvenli yüzme ortamı hazırlamak için, gerekli olan ekipmanların düzenli çalışmasını sağlayabilmek için günlük bakımlarını yapan, planlanan haftalık aylık periyodik bakımları yapan veya yapılmasını denetleyen, yüzme havuzu suyunun kalitesinin sürekliliğini sağlayan asgari teknik lise mezunu, mekanik ve elektrik sistemlerini bilen, kimyasallar konusunda bilgilendirilmiş, konuyla ilgili eğitim alarak sertifikalandırılmış teknik elamandır.
Sağlık Bakanlığı’nın 03.06.2011 tarihli yayınında yönetmelikte ki tanımı ise şöyledir;
Havuz Suyu Operatörü: Yüzme havuzlarında kullanılan suyu kimyasal, fiziksel ve mikrobiyolojik yönden kullanıma hazırlayan ve bu konuda eğitim almış kişi.
Yüzme havuzlarındaki proses ekipmanlar ve günlük, aylık periyodik bakımlar, hijyen ve su kalitesinin sürekliliğinin sağlanması dikkate alındığında, Sağlık Bakanlığı’nın tanımının yetersiz ve eksik olduğunu, önerimiz doğrultusunda değiştirilmesinin gerekli olduğunu düşünüyoruz. “HAVUZ OPERATÖRÜNÜN” yeniden tanımlanması ile birlikte, operatör eğitiminin nasıl ve hangi kurum tarafından yapılması gerekliliği ortaya çıkmaktadır.

5-HAVUZ OPERATÖRÜNÜN EĞİTİMİ

5.1-Mevcut Yönetmelik ve Uygulama: Havuz operatörünün eğitimi; Sağlık Bakanlığı yönetmeliğinin 15. maddesinde ‘’Müdürlükçe yetkilendirilen, kamu kurum ve kuruluşları ile ilgili meslek odalarınca düzenlenir‘’ şeklindedir. Uygulama ise; Halk Eğitim Merkezleri tarafından, bölgelerinde bulunan, yüzme havuzları konusunu bilmeyen, makine, kimya mühendisleri ve ilgili sağlık görevlileri tarafından yapılıyor veya havuz kimyasalı üretimi yapan firmaların organizasyonu ile Halk Eğitim Merkezleri’nce, konusunda uzman olmayan derneklerin,
organizasyonu ile ücretli veya ücretsiz olarak yapılmaktadır. Yönetmelikte belirtilen ilgili meslek odaları, makine ve kimya mühendisleri olmasına rağmen uygulamada bu odalar, Halk Eğitim Merkezleri ile protokol yapmadan eğitim yapamıyor.
Uygulamada ki karmaşa eğitici niteliği ve eğitim içeriği dikkate alındığında, eğitimlerin yetersiz ve amacına uygun olmadığı görülmektedir.
5.2-Önerilen Uygulama: Havuz operatörü eğitiminin; havuz sektöründe, kurulmuş sektörün geleceğini ve problemlerini bilen her boyutu ile çözümler üretmeyi amaç edinerek kurulmuş sivil toplum örgütü olan sektör derneği tarafından yapılmasının uygun olduğunu düşünüyorum. Sektör derneği üyeleri olan firma ve kişiler, gelişen teknolojiyi takip ederek Türkiye de ve dünyanın değişik ülkelerinde havuz yapmakta veya ürün satmaktadır. Bu firmaların bünyesinde ise konusunda deneyimli işi bilen; makine, inşaat, elektrik, kimya mühendisleri ve mimarlar  bulunmaktadır.

Özellikle sektörde bulunan Ulusal Havuz Enstitüsü Derneği (UHE) 1995 yılından bu yana faaliyet göstermekte ve ülkemizde standartların  oluşumu konusunda çalışmalar yaparak Türk Standartlar Enstitüsü tarafından TSE 11899 numaralı standartların yayınlanmasını sağlamış, ayrıca ülkemizde ilk kez UHE 1, UHE 2 standartlarını yayınlamış tır. Ayrıca, 1995 yılından başlayarak yaptığı eğitimlerde UHE tarafından hazırlanan Havuz Operatörü el kitabı bulunmaktadır.

Yukarıdaki bilgilendirilmeler doğrultusunda havuz operatörü eğitiminin, Halk Eğitim Merkezi ile ortaklaşa sektör derneği ve ilgili odalar tarafından yapılmasının doğru olduğunu düşünüyorum ve öneriyorum.

6-HAVUZLARIN DENETİMİ

Yüzme havuzu yapımı sırasında uyguladığımız tüm teknik çalışmalar ve prosesler, (Havuz yerleşimi, inşaatı, izolasyon ve kaplaması, filitrasyon, dezenfeksiyon ve elektrik tesisatı işleri, yapım ve işletmesi) insanların konforlu, hijyenli, güvenli ortamlarda yüzmesini sağlamayı  amaçlamaktadır. Bu anlamda havuzun ortaya çıkmasındaki tüm aktiviteler havuz suyunun içilebilir nitelikte olmasını sağlamak ve yüzücüye güvenli bir ortam sağlamaktır. Amacımıza ulaşabilmek için, gelişmiş ülkelerde olduğu gibi havuzlar; projelendirilmesinden yapımı ve işletme aşamalarında her kademede denetlenmesi zorunlu ve gereklidir.

Ülkemizde ki bu alandaki denetleme görevleri, Sağlık, Çevre ve Şehircilik Bakanlıkları’na ve yerel yönetimlere doğrudan veya dolaylı olarak verilmiştir. Sağlık Bakanlığı 03.06.2011 Tarihinde yayınladığı yönetmelikle; havuzların işletilmesi, havuz sularının belirlenen kimyasal, fiziksel ve mikrobiyolojik niteliklerine uygunluğunu, havuz kimyasallarının niteliklerinin belirlenmesi ve denetlenmesi, işletmede sorumlu müdür olup olmadığının denetlenmesi, işlerini üstlenmiş durumdadır. Ancak bu alandaki denetlemenin sahada nasıl gerçekleştiği ve sonuçları hakkında kişisel gözlemlerimiz olmakla birlikte Sağlık Bakanlığının ilgili biriminin istatistiksel çalışma sonuçlarını, kamuoyu ile paylaşımının sektörün durum değerlendirmesi açısından gerekli olduğunu düşünüyorum. Sağlık Bakanlığı genelgesi, bu alanda denetime yönelik yönetmelik olmadığı için olumlu olmakla birlikte, sektörle iş birliğinin eksik olması yönetmelikteki işletme tanım ve tarifleri ile bazı kavram açıklamalarının ilgili standartlara uygun olmaması önemli bir eksikliktir ve düzeltilmesi gereklidir.
Havuzlarda denetim olgusunu tek başına kimyasal ve biyolojik olarak algılamamalıyız. Bu alanda yapılan denetim değerlerinin doğru ve uygun çıkması için filitrasyon tesisatı ekipmanlarının, standartlara uygun seçilmesi ve uygun işletilmesi gerektiği gibi bu alanda da denetimin ilgili uzman kurumlar tarafından yapılması gereklidir.
Havuzların ilgili standartlara uygun olarak yapılıp işletilmesinin denetlenmesi, Avrupa Birliği ülkelerinde yetkilendirilmiş kurumlar tarafından yapılmaktadır ancak ülkemizde bu alanda Sağlık Bakanlığı’nın (eksikleri olmasına rağmen) denetiminin dışında, sektöre yönelik denetim yönetmelikleri ve görevlendirilmiş kurumlar yoktur.
Yüzme havuzlarının insan sağlığı ve sağlıklı toplum için ne kadar önemli olduğunu her fırsatta vurgulamakla yetinmeden, bulanda denetim mekanizmalarını oluşturmak için İlgili bakanlıkların, ilgili meslek odalarının, ilgili sektör derneklerinin bir araya gelmesinin gerekli ve zorunlu olduğunu düşünüyorum.

7-SONUÇ

Yüzme havuzlarının hijyen ve sağlık koşullarına uygun olarak işletilebilmesi için; havuzların yapımı ve işletilmesinin, standartlara uygun olarak yapılması ve işletilmesi gerekli ve zorunlu olmakla birlikte, işletmede görev alan havuz operatörlüğü meslek tanımının yaptığı işe uygun olarak yeniden yapılması ve bu alanda ki eğitimin sektör derneği ve ilgili meslek odaları tarafından Halk Eğitim Merkezleri ile ortaklaştırılarak yapılması ülkemiz ve sektörümüz için yararlı olacaktır.