KİMYASAL FORMÜLLER 

HAVUZLAR VE SPALAR İÇİN
BASİT ÇÖZÜMLER

Bir kimya sembolü, denklemi ya da formülü gördüğünüzde ne düşündüğünüzü biliyorum. Kendi kendinize, “Kimyasal formüllerden nefret ediyorum” diyorsunuz. Ve derhal makalenin devamında bu formüllerden daha fazla olup olmadığına bakıyorsunuz. Eğer daha fazla varsa, makalenin devamını okumamaya karar veriyorsunuz veya en azından formülleri atlıyorsunuz. Ben de eskiden sizin gibiydim ve bir yığın matematik denklemi ya da formül gördüğümde hala aynıyım. Matematik formüllerinden ve denklemlerinden nefret ediyorum. Ancak size kimyasal formüllere, denklemlere ve sembollere karşı korkunuzu yenmenize yardımcı olabilecek birkaç şey anlatmak istiyorum. Yazan: Bob Lowry

Formüller, bir bileşimi tanımlamak için sembollerin birleştirilmesidir. Size bir formül örneği vermeme müsaade edin; “NaCl”. Bu, tuzun formülü; Sodyum Klorür. NaCl yazmak, sodyum klorür yazmaktan daha kolay, değil mi? O zaman bir de H2O’muz var ki, herkes bunun “Su” olduğunu bilir. Ve bir de HC1 var; bu da Hidroklorik Asit, yani tuzruhu.

İlk olarak, hepimiz konuşmalarımızda bazı kısaltmalar kullanıyoruz. Mesela bilgisayarla bağlantılı bazı şeyler hakkında konuşuyoruz; USB, MB, PDF ya da GB (Universal Serial Bus, Megabyte, Portable Document Format ve Gigabyte) gibi. Aynı zamanda birisine mesaj yazarken MRB, OK, KİB, NBR (merhaba, tamam, kendine iyi bak, ne haber) gibi kısaltmalar kullanıyoruz. Havuz sektöründe de aynı şekilde pH, Alk, FC, Temp, CH, ve CYA (potential hydrogen, alkalinity, free chlorine, temperature, calcium hardness ve cyanuric acid) gibi kısaltmalar kullanılıyor.

Kimyasal semboller, Periyodik Element Tablosunda yer alan elementlerin kısaltmaları. Sadece 118 adet element bulunuyor ve bunlardan yalnızca 90 tanesi gerçek elementler.

Geriye kalanı teorik, yapay ve ömürleri sadece 1 saniye, hatta daha da az. Elementlerin çoğu bir harften oluşuyor; geriye kalanı ise iki harfli. Element sembollerinin bazıları C’nin Carbon (Karbon), O’nun Oxygen (Oksijen), N’nin Nitrogen (Nitrojen) ve H’nin de Hydrogen (Hidrojen) olması gibi çok belirgin. Na (Sodyum), Sn (Kalay) ve Au (Altın) gibi diğer elementler ise diğerleri kadar tahmin etmesi kolay olmayanlar. Bu semboller (kısaltmalar) aslında yazmanın kolay bir yolu. Oksijen yazmak yerine, sadece “O”, Sodyum yazmak yerine “Na” ve Klor yazmak yerine “Cl” yazarız. Tek harfli semboller her zaman büyük harfle yazılır. Sembolde iki harf varsa, ikinci harf her zaman küçüktür. İşte bu kadar! Semboller = Kısaltmalar. Hatırlamanız gereken tek şey, birçok kimyacının budala ve tembel olması nedeniyle mümkün olan her durumda kısaltmalar kullanıyor olması.

Şimdi de biraz formüllerden bahsedelim. Formüller, bir bileşimi tanımlamak için sembollerin birleştirilmesidir (Hmm, bu kulağa biraz teknik geliyor ve bunu derhal kesiyorum). Bir saniye daha sabredin ve sadece birazcık daha okumaya devam edin. Size bir formül örneği vermeme müsaade edin; “NaCl”. Bu, tuzun formülü; Sodyum Klorür. NaCl yazmak, sodyum klorür yazmaktan daha kolay, değil mi? O zaman bir de H2O’muz var ki, herkes bunun “Su” olduğunu bilir. Ve bir de HC1 var; bu da Hidroklorik Asit, yani tuzruhu. Bunu HOCl olarak, bir de OCl olarak görmüş olabilirsiniz. Bunlar ise Hipokloröz Asit (klorun suyun içinde öldürülme hali) ve Hipoklorit İyon (klorun suyun içinde ölmeyen hali). Yani, elementlerin sembollerini bileşimler oluşturmak için combine ediyoruz. Bu durumda başka bileşimler elde etmek için iki ya da daha fazla bileşim reaksiyona girebilir. Klor ve su reaksiyona girerek klorun suyun içinde ölen formu oluşur. Bu da kimyasal üçlemenin nihai sonucudur.

Kimyasal denklemler, kimyasal reaksiyonların tanımlanması için oluşturulmuş kısaltmalardır. Bir reaksiyonu denklemin içinde görmek ve yazmak, uzun versiyonunu okumaktan daha kolaydır. Size bir örnek vereyim;

İlk olarak uzun versiyonu şu şekilde:

Gaz klorunun suya eklenmesi sonucu hipokloröz asit ve hidroklorik asit oluşur. Aşağıda bunun kimyasal denklemini görebilirsiniz:

Cl2 + H2O –> HOCl + HCl

Şimdi de ilk önce başka bir kimyasal denklemi ve onun altında da yazılı versiyonunu görüyorsunuz:

NaOCl + H2O –> Na + OH + HOCl Likit klor suya eklenirse sodyum artı hidroksit artı hipokloröz asit oluşur.

Kimyasal denklemlerin iyi tarafı, her bir elementin atom sayısının ibrenin her iki tarafında da aynı olmak zorunda olmasıdır. Eğer sol tarafta üç tane Hs varsa, bu durumda sağ tarafta da üç tane Hs olmalıdır. Kimyasal semboller elementlerin kısaltmalarıdır. Kimyasal formüller elementlerin kısaltmalarının birleşimlerinden oluşurlar. Ve kimyasal denklemler, kimyasal bileşimlerin ve bu bileşimlerin tepkiyen ürünlerinin grafik halinde kısaltmalarıdır. Matematiksel bir işlem olmasa da herşeyin bir açıklaması var.

İşte hepsi bundan ibaret. Artık kimyasal sembollerden, formüllerden ve denklemlerden nefret etmekten vazgeçebilirsiniz.